In mei 2021 kreeg ik een mail van het secretariaat van het bisdom Antwerpen. Het onderwerp: bevestiging uittreding uit de katholieke kerk. Ik had mijn schrapping uit het doopregister aangevraagd na een communicatie van het Vaticaan dat de katholieke Kerk homoseksuele relaties als een ongerijmdheid blijft beschouwen. ‘God stopt nooit met het zegenen van zijn kinderen’, klonk het, ‘maar hij zegent de zonde niet en kan die ook niet zegenen.’ Bisschop Johan Bonny van Antwerpen was snel om excuses aan te bieden en tegen het Vaticaan in te gaan, een gebaar dat werd gewaardeerd door katholiek Vlaanderen. Maar voor mij als niet-gelovige en voor velen met mij was de beslissing genomen. Genoeg.
Nu is er Godvergeten, de Canvas-reeks die leidt tot een nieuwe golf ontdopingen. Dat er binnen de katholieke kerk veelvuldig kindermisbruik plaatsvond, is schokkend, maar uiteraard al jaren geweten. Hoe systematisch de kerk dat misbruik toedekte, dat beseften we misschien nog niet ten volle.
Wat een instituut toch. Mochten aliens onze geloofsbeleving door de eeuwen heen hebben bestudeerd, ze zouden nogal ogen trekken. Hoe een boodschap van de meest elementaire medemenselijkheid kan verworden tot zo’n absurdistisch schouwspel. Onzinnige gewaden en belachelijk geritualiseerde gebruiken. Een bende oude mannen die een eigen staat bevolken en die van daaruit roeptoeterend hameren op de waarde van een boek dat het eten van garnalen verbiedt. Lachwekkend gewoon.
Minder grappig is de ongelooflijke hypocrisie die het instituut altijd al aan de dag heeft weten te leggen. Geld lospeuteren van het volk om gouden tronen voor zichzelf te bouwen. Eeuwenlang het vingertje stijf geheven houden, maar in zoveel grote maatschappelijke kwesties aan de verkeerde kant van de geschiedenis gaan staan. Vrouwenrechten en emancipatie in het algemeen, de slavernij, kruistochten, interlandelijke adoptie, kindermisbruik. Zelfs van de Holocaust zou het Vaticaan op de hoogte zijn geweest, lijkt een onlangs opgedoken brief aan te tonen. De toenmalige paus, Pius XII, zweeg in alle talen.
Ik wil daarmee niet het geloof aanvallen, uiteindelijk is dat niet het probleem. Het probleem is de macht van de kerk. En de hiërarchische structuur waarbinnen de kerk functioneert. Al jaren werken we er als maatschappij keihard aan om het besef breed te doen indalen dat al te rigide machtsrelaties altijd problemen zullen veroorzaken. Denk aan MeToo, aan George Floyd, aan Sanda Dia. Daarom is het goed dat meneer pastoor niet meer verafgood wordt. Maar zoals altijd blijft de kerk hardnekkig blind voor die maatschappelijke roering. Meer nog: ze speelt haar macht nog steeds actief uit.
Onwillekeurig moet ik denken aan een tweet die Rik Torfs enkele maanden geleden de wereld in stuurde. Het ging over een item in het VRT-programma Factcheckers, dat undercover was gegaan in de biechtstoel. Sommige priesters zouden daar advies gegeven hebben dat compleet gedateerd was. Of volledig naast de kwestie. Maar het item –‘Smakeloos en illegaal’, vond Torfs –is nooit uitgezonden, omdat er een machinerie op gang kwam die tot in de hoogste regionen van de VRT reikte. De kerk steigerde zonder ooit de beelden te hebben gezien. Spoedberaad volgde en het item werd gecanceld. Of daar ook politieke druk bij kwam kijken, valt moeilijk te achterhalen. Maar dat de kerk als groothandelaar in doofpotten niet te beroerd zou zijn om haar politieke connecties in te schakelen ter zelfbehoud, lijkt mij alvast een evidentie.
Hoe valt het anders te verklaren dat er, zelfs nu met Godvergeten, politiek nog altijd niets beweegt rond de belachelijk disproportionele financiering van de kerk? Bijna 80 procent van de totale subsidies aan levensbeschouwingen gaat naar de katholieke kerk, hoewel maar de helft van de Belgen zich nog als katholiek identificeert. Kan iemand mij uitleggen hoe dat fair is? Hoe dat in godsnaam te verdedigen valt?
Ja, de grondwet moet misschien worden aangepast om dat te veranderen, en die laat zich, gelukkig, niet van vandaag op morgen wijzigen. Maar ik zie echt niet in hoe dat nog een drempel kan zijn. Zeker in deze tijden. De kinderopvang smeekt om extra middelen. Apostelen van de graaiflatie vreten gretig onze koopkracht weg. Steeds meer mensen spartelen om het hoofd boven water te houden en niet onder de armoedegrens te zakken. En wat doen onze politici? Ons geld doorsluizen naar een instituut dat zedigheid predikt, maar het kwaad liet woekeren. Dat vergiffenis eiste waar het schuld had moeten bekennen, boete had moeten doen.
Is dat de macht van de kerk? Genoeg. Aan u die in ons parlement zetelt, u die door ons betaald wordt en voor ons werkt: sta nu op en doe er iets aan. Wie blijft zitten, is mee schuldig.
Verschenen in De Standaard op 21 september 2023
コメント