Veel druppels koelen de hete plaat af

© Francis M.

“Je leven gewoon simpeler maken, dat helpt al veel.” Het zou het advies van een luie dokter kunnen zijn om wat beter met stress om te gaan, maar volgens de Nederlandse tv-presentator en duurzaamheidsstrijder Harm Edens is het de heerlijk eenvoudige oplossing voor het grootste wereldprobleem van onze tijd. Begin deze week was hij te gast in De tafel van Tine om over zijn pas verschenen klimaatboek te praten. En hoe lifecoacherig het advies van Edens misschien ook klinkt, onzinnig is het niet.

Na zijn gedreven betoog vroeg een van de tafelspringers hem wat wij, gewone mensen, dan concreet kunnen doen. Hij keek haar eerst even aan alsof ze net had gevraagd hoeveel één plus één is. Daarna begon hij haar toe te schreeuwen. Hoe kon iemand die vraag vandaag nog stellen? Kwam ze van een andere planeet misschien? Een waar niet al jarenlang over een gigantisch klimaatprobleem gepraat wordt? Waar nog geen tienduizenden boeken, artikels en podcasts verschenen zijn die exact gaan over de impact van individuele keuzes? Ecologische voetafdruk, iemand?

Oké, het was niet Harm Edens in de tv-studio die zo dol tekeerging, maar ik op de sofa. Edens zelf legde uit dat ultrafast fashion niet goed is, net zoals elke dag vlees eten. Drie keer per jaar naar Bali vliegen, is ook niet het beste idee. Een andere jonge tafelspringer gaf nog aan dat wat wij als individuen doen, misschien weinig effect heeft als grote bedrijven niet veranderen, maar Edens weerlegde dat vakkundig. Bedrijven bestaan immers bij de gratie van onze keuzes als consumenten. Niks nieuws dus. Dacht ik.

Hoe vaak moet dat nog herhaald worden? Of moet de vraag zijn wanneer we het eindelijk zullen willen horen? Reacties zoals die van de tafelspringers in kwestie zijn wat dat betreft weinig bemoedigend. Maar een nog veel groter probleem zijn de mensen die nog altijd pertinent weigeren om ook maar iets aan hun levensstijl te veranderen. Is het echt zo’n onoverkomelijke opoffering om een paar keer dat stuk vlees te laten? Om wat minder vaak de auto of het vliegtuig te nemen? Kost het echt zoveel moeite om soms wat bewuster met je spullen of je energieverbruik om te gaan?

Het kan natuurlijk ook dat we volkomen gemakzuchtig geworden zijn, zo verslaafd aan luxe dat we het werkelijk niet meer kunnen opbrengen om ons gedrag te veranderen. Niet alleen is dat dan ontzettend triest, het ontslaat ons nog altijd niet van alle verantwoordelijkheid. De cruciale eerste stap van de verslaafde naar herstel is toegeven dat hij een probleem heeft. Pas dan kun je van buitenaf iets doen.

Een vaak gehoord tegenargument is dat inzetten op individuele verantwoordelijkheid geen haalbare strategie is. Je kunt niet verwachten dat we massaal onze levensstandaard gaan verlagen. Alleen lijken mensen die dat beweren te vergeten dat levensstandaard geen synoniem is van geluk. Dus een iets simpeler leven, waarom niet? Zoveel extra geluk levert die nieuwste iPhone uiteindelijk niet op. Voor drie dagen naar New York vliegen leidt niet meteen naar een hemels gevoel van zingeving. En zolang we niet met z’n allen terug in grotten moeten gaan wonen en aan de eerste de beste ziektekiem kunnen bezwijken, zal het met die levensstandaard wel meevallen. Of zoals mijn moeder vroeger al eens zei: doe het nu maar, je gaat er niet van dood. Wat grappig is, want van het niet te doen gaan we in dit geval wel dood.

Maar terug naar Harm Edens. Waar ik het niet met hem over eens ben, is dat het allemaal “leuk” is om die dingen op te geven. Jammer dat hij dat er in De tafel van Tine nog achteraan gooide. Daardoor kwam hij net te hard over als de naïeve boomknuffelaar. Want het is niet “leuk”. Gewoonten verander je niet zomaar. Iets opgeven gaat niet vanzelf. Mooie dingen kosten nu eenmaal moeite, en noem me gek, maar de toekomst van de planeet vind ik best een mooi ding dat de moeite waard is.

Daarom: een minimum aan zelfreflectie en individuele inspanning, alstublieft. Het moet heus geen wedstrijdje deugdzaamheid worden. Niemand is heilig, ik al zeker niet. Maar dat hoeft ook niet. Hou gewoon je leven even tegen het licht en doe íéts. Het voelt misschien als een druppel op een hete plaat, maar als er helemaal geen druppels vallen, zal ze zeker niet afkoelen. Ook niet vandaag, in 2025.

Verschenen in De Standaard op 8 mei 2025