Een familie van vijf wandelt door het grasland. Ze besluiten om naast de rivier hun twee tenten op te stellen. Terwijl de ouders koken, spelen de schattige kindjes aan de oever. Maar al kruipend botsen ze op een beer van een vent. Grommend kijkt die hen aan, een vijandige blik in de ogen. Wat volgt is heftig. Tom Waes wandelt in beeld. Hij verzekert ons dat we getuige zijn van een uitzonderlijk moment: een confrontatie tussen homo sapiensen en neanderthalers in het Limburg van 38.000 jaar geleden.
De eerste aflevering van het monumentale geschiedenisprogramma Het verhaal van Vlaanderen gaat over de prehistorie. Ze begint met de aankomst van de homo sapiens in onze contreien. Over een periode van tienduizenden jaren migreerden onze voorouders vanuit Afrika steeds noordelijker. Zo kwamen ze ook in Europa terecht, waar op dat moment een andere mensensoort leefde: de neanderthaler. Hoe het precies gebeurde, is onduidelijk, maar in de eeuwen nadien stierf de neanderthaler uit. De homo sapiens bleef wel leven en ging niet meer weg.
Tom Van Grieken (Vlaams Belang) zou het wellicht een omvolking noemen. Dat zegt radicaal-rechts wel vaker als het over migratie gaat. In het geval van de neanderthalers valt dat misschien te begrijpen, hoewel het ook in die context manifest onjuist is. ‘Omvolking’ impliceert een bewuste strategie om een plaatselijke bevolking te verdringen en te vervangen, en van een plan was bij de homo sapiens geen sprake. Voor migratie in de huidige context is het zonder meer een absurde term, die alleen wordt bovengehaald om gevoelens van angst en onzekerheid bij kiezers maximaal uit te buiten.
Dat die gevoelens bij veel mensen leven, is een realiteit die we niet mogen negeren. Maar ze aanwakkeren is dan wel het meest cynische dat we kunnen doen. Want de cijfers, de échte cijfers, tonen aan dat het met migratie zeker niet erger gesteld is dan vroeger. Het is dus hoog tijd om het migratiedebat terug te brengen naar de feiten. Dat is precies wat de Nederlandse socioloog en geograaf Hein de Haas (Universiteit van Oxford) wil doen met zijn boek Hoe migratie echt werkt. De Haas doet al dertig jaar onderzoek naar migratie en ontkracht in het boek hardnekkige rechtse én linkse mythen over het heetste hangijzer van deze tijd.
Een van die mythen is dat we vandaag te kampen hebben met een ongeziene illegale massamigratie. Dat idee klopt niet. Natuurlijk zijn de schrijnende beelden die we zien van bootjes met vluchtelingen op de Middellandse Zee waar. Alleen moeten we die beelden in perspectief plaatsen. Eerst en vooral is maar zo’n 3 procent van de wereldbevolking migrant, een percentage dat zelfs lager is dan honderd jaar geleden. Ten tweede komt maar een op de tien migranten illegaal naar Europa, negen van de tien migreren gewoon legaal. En ten derde is het ook niet zo dat het de allerarmsten zijn die hierheen komen. Daarvoor is migreren veel te duur: de allerarmsten kunnen het simpelweg niet betalen.
Daar staat tegenover dat steden wel meer met migratie te maken krijgen dan landelijke gebieden, zeker ook in het Westen. In verstedelijkt gebied kunnen die migratiecijfers dus wel hoger zijn dan het mondiale gemiddelde. Bovendien worden de negatieve sociale gevolgen van migratie disproportioneel door de lagere sociale klassen gedragen, terwijl de hogere middenklasse er economisch de vruchten van plukt. Zij nemen immers de diensten af waarvoor migranten vaak worden ingezet, ze verhuren aan migranten, hebben aandelen in bedrijven die arbeidsmigranten tewerkstellen.
Het is volgens De Haas overigens perfect legitiem om minder migratie te willen, alleen moeten we er dan wel voor zorgen dat het debat niet op een emotionele, maar op een wetenschappelijke basis wordt gevoerd. En dat het beleid werkt. Muren bouwen en een fort Europa optuigen, een beleid dat radicaal-rechts gewoon wil opschalen, is in elk geval hopeloos inefficiënt. Dat toont migratie-onderzoek onmiskenbaar aan. Gewag maken van een omvolking die op geen enkele manier aan de gang is, draagt al helemaal niks bij.
Wat we in elk geval moeten onthouden, is dat migratie even oud is als de mens zelf. Dat bewijst de prehistorische verspreiding van de homo sapiens. We hebben altijd grenzen opgezocht en nieuwe horizonten verkend. Sterker nog: er is misschien wel niets dat ons meer typeert dan die hang naar het nieuwe, het onbekende. Is het niet onze niet-aflatende wil om ons leven beter te maken die ons heeft gebracht tot waar we nu zijn? In een wereld zonder migratie was Tom Van Grieken een neanderthaler geweest. Of een homo sapiens in Afrika. Erg benieuwd voor welke van die twee opties hij zou gaan.
Verschenen in De Standaard op 25 januari 2024
コメント