Een zomerdag in 2005. Eentje uit de boekskes. Barbecuekruiden. Grasmachines. We zaten aan tafel - wij, dat is mijn broers, ik en onze vrienden, een groep die toen al bijzonder hecht was, ondanks een leeftijdsverschil van in totaal zes jaar tussen de oudste en de jongste.
We droegen in die tijd onze liefde voor hiphop nog erg zichtbaar, pijnlijk zichtbaar, uit: er waren bandana’s. Merkkledij was voor ons geen Tommy Hilfiger of Timberland zoals voor de hogere middenklassers op de colleges en instituten waar we naar school gingen. Nee meneer, doe ons maar G-Unit, Ecko Unltd, Enyce. De nieuwste shit uit Amerika!
Door de ghettoblaster die een van ons geheel in thema gekocht had, klonken die dag, zoals alle andere dagen die zomer, de extraverte tonen van 'The Documentary'. Dat album was eerder dat jaar uitgebracht door toenmalig 50 Cent-poulain en (eveneens toen nog) hiphopprodigy The Game. Met de typische cabriobeats en rauwe rap die zo kenmerkend is voor West-Coast-hiphop was 'The Documentary' de ultieme zomersoundtrack. Een soundtrack die zo hard California ademde dat het ook in de Kempen eeuwig zonnig was - voor even toch.
Stralende dagen
Het is hét beeld dat me van mijn tienerjaren bijblijft. Wij met z’n allen tijdens barbecues op stralende dagen - zijn zomers altijd zonniger als je jong bent? - met steeds weer een dikke, niet zelden plat commerciële hiphopplaat op de achtergrond. 50 Cents 'Get Rich or Die Tryin’'. 2Pacs 'Until the End of Time'. Eminems 'The Marshall Mathers LP'.
Een jaar of twee na die zomer van 2005 kwam ik - in stappen, zoals dat dan gaat - uit de kast. Er is sindsdien veel veranderd. Niet in het minst mijn vestimentaire overtuigingen, ook al durf ik mijn hagelwitte Rocawear-trainingspak nog weleens vanonder het stof te halen. Maar iets dat wel gebleven is, naast de vriendengroep, is mijn liefde voor hiphop.
Mannenmannen
Gay zijn en hiphopfan, het is niet de meest voor de hand liggende match. Homofobie is lang schering en inslag geweest in de hiphopwereld. Het (faux) gangsta machismo werd als toppunt van mannelijkheid lijnrecht tegenover de homo geplaatst, die per definitie verwijfd was. Ook die vriendengroep van me was en is in zekere zin een verzameling macho’s. Niet de hatelijke soort die geen greintje zelfrelativering hebben. Eerder in de zin van wat een Brit 'lads’ zou noemen. 'Mannenmannen' vind ik in Van Dale als vertaling, maar wat is dat zelfs? Kerels dus, jongensachtig 'met een gezonde dosis testosteron'.
Ik weet dat mijn vrienden hun mannelijkheid hoog in het vaandel dragen, en dat vind ik goed, ook al omdat ik zelf voor een deel zo ben. Maar ik weet ook dat ze het niet altijd even makkelijk vinden wanneer die mannelijkheid op de een of andere manier in een spanningsveld terechtkomt. Waar de grenzen van mannelijkheid niet onwrikbaar en eenduidig blijken. Mijn outing is nooit een probleem geweest voor hen - iets waar ik nog altijd heel dankbaar voor ben. Misschien was het anders geweest als ik, om het maar even zo binair te verwoorden, 'vrouwelijker' was geweest. Of als ik met mijn gender in de knoop had gelegen. In die zin verschillen mijn vrienden niet zo hard van de hiphopwereld of vergelijkbare male-dominated biotopen. Voetbalploegen. De corporate werkvloer. Politiekorpsen. Plekken waar doorgaans een traditioneler beeld geldt van 'de man'.
Frank Ocean
Maar wat is mannelijkheid? Is het stoer zijn en onverschrokken, zoals de gangsta rappers? Mag een man toegeven dat hij iets niet weet? Dat hij bang is geweest? Moet een man actie ondernemen? Dingen dóén in plaats van ze te ondergaan? Penetreren, maar zeker niet gepenetreerd worden? Betekent het beschermen? En is beschermd worden dan per definitie zwak? Zijn mannen nog mannen in het waskot? Met make-up op? Voor een kleuterklas? In tranen?
Eind 2017 doken er op internet filmpjes op van het dertigste verjaardagsfeestje van Frank Ocean. De even coole als gevoelige artiest had in 2011 de hiphop en R&B-scène bestormd met zijn mixtape 'Nostalgia, Ultra' en genoot van de spotlight dankzij zijn samenwerking met Jay-Z en Kanye West voor 'Watch The Throne', het immens populaire gezamenlijke album van die twee. Een jaar later bracht Ocean zijn debuutalbum 'channel 'ORANGE' uit, dat de hoge verwachtingen rond hem volledig inloste. Aan de vooravond van de release had hij een tekst op zijn Tumblr-pagina gezet waarin hij ingetogen vertelde over zijn verliefdheid op een man.
Ik geloof doorgaans niet in grote watershed moments, zoals de Amerikanen ze met gevoel voor drama noemen, maar ik denk oprecht dat dat er een was voor de rapmuziek. Ook al heeft Frank Ocean beslist niet in zijn eentje het tij gekeerd, zijn invloed valt niet te miskennen. Zeker nadat hij in 2016 op de proppen kwam met 'Blonde'. De titel op de hoes wordt geschreven als Blond, maar de officiële naam is wel degelijk 'Blonde', een detail dat eigenlijk alles zegt.
Langzaamaan worden 'vrouwelijkheid' en kwetsbaarheid in de hiphop en R&B niet meer per definitie als iets bedreigends gezien, en dat is hoog tijd. Het is nog wachten op Frank Oceans in het voetbal, in de zakenwereld, bij de politie. Maar we zijn op de goede weg.
O ja, en het verjaardagsfeestje van Ocean? Het thema was Paris Is Burning. De rapper droeg hakken en een glinsterende panty.
Maybe I'm a fool
Maybe I should move and settle
Two kids and a swimming pool
I'm not brave
I'm not brave
-- Frank Ocean, Seigfried
Verschenen op zizomag.be op 16 april 2019
